1- « ی » نکره : مردی از شرق برخاست / آسمان را ورق زد
2- « ی» وحدت : نشانه ی یکی بودن
3- « ی » شناسه ی دوم شخص مفرد : می آوری ، دیدی
4- « ی » استمراری : رفتمی ، خواندمی
5- «ی » مصدری : خستگی ، زیبایی
6- « ی » لیاقت : خوردنی ، نوشیدنی
7- « ی » نسبت : تهرانی ، محمدی ؛ گاه صفت مفهوم فاعلی دارد ( مرد جنگی ) و گاه مفهوم مفعولی دارد ( تیر پرتابی ) این حرف با اضافه شدن به کلمات غیر فارسی معمولا به صورت «وی» در می آید مانند: علوی(منسوب به علی) عیسوی(منسوب به عیسی) همچنین است کلماتی چون: ٬ رضوی٬ نبوی و .
8- « ی » میانجی : خدای من
9- « ی » اسنادی ( جانشین هستی ) : تویی ، تو خوبی .
10- « ی » تعجب : چه کتابی ! ، عجب حرفی! .
11- « ی » احترام : نورچشمی
12- « ی » دلسوزی ( ترحم ) : طفلی ، حیوونی .
13- « ی » کثرت : بسی ( بسیاری )
14- « ی » زاید : به واژه های مختوم به مصوت « 1» و « و » اضافه می شوند ؛ بوی ، موی ، خدای
15- « ی » بیان خواب : دیدم به خواب دوش که ماهی برآمدی .
16- « ی » تمنا : کاشکی .
17- « ی» تحقیر : تخم خرمایی ، عصاره تاکی
- ـ ی » ممال : اسلامی = اسلیمی
1- « ک » تصغیر : شسرک ، دخترک .
2- « ک » تحقیر : مردک ، زنک
3- « ک » تحبیب : طوطیک ، گُلک
4- « ک » تکریم : مامک ، بابک
5- « ک » تشبیه : عروسک ، خرک
6- « ک » همراهی : پفک ، عینک ، نان سنگک ، بادکنک
1- « ا » دعایی : دهاد ، کناد
2- « ا » ندا : خدایا ، حافظا
3- « ا » واسطه ( میانوند ) : کشاکش
4- « ا » مناظره : گفتا
5- « ا » اطلاق یا اشباع : ز بیژن مگر آگهی یابما
6- « ا » تفخیم : بزرگمردا
7- « ا » مبالغه : خوشا
8- « ا » جانشین تنوین : ابدا
9- « ا » فاعلی : دانا ، توانا ، گویا .
1- جمع : مثال دوستان ، ياران
2- مكان : مثال كندوان ، سپاهان، گيلان
3- زمان : مثال پاييزان ، سحرگهان ، بامدادان
4- شباهت : : مثال كوهان , ماهان
5- حالت : مثال خندان ، نالان، خرامان (صفت ساز يا قيدساز)
6- اسم ساز( مصدری ): مثال راه بندان ، شيريني خوران، حنابندان
7- نسبت : بابکان
نکته : در برخی موارد « ان » جوهری است یعنی جزئی از خود واژه است مانند : اصفهان , باران , ایران , گلستان
1- حرف ربط (بين جملات مي آيد و پيوند وابسته ساز محسوب مي شود) مثال آمد كه ما را بيند
2- ضمير پرسشي (به معني چه كسي؟) : از دست و زبان كه برآيد
3- ضمير مبهم (به معني كس) : هر كه (هر كس) آمد.
4- حرف اضافه ( بعد از هر, این, آن, ضمایر منفصل مثل : من تو و. و یای نکره حرف اضافه به معني از می باشد ) مثال نان خوردن به كه كمر به خدمت بستن، (يعني نان خود خوردن بهتر از)
5- تعلیل : درمعنی علت, زیرا , زیرا که , به این دلیل : ملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی
6- موصول : به نام خدایی که جام آفرید / سخن گفتن اندر زبان آفرید
1- قيد تأكيد (به معني نيز) : او هم آمد
2- ضمير مبهم (به معني همديگر) : با هم رفتند
3- پيشوند : همكار
4- حرف ربط مزدوج : هم زهرا آمد هم مريم